Szlak zielony im. Wincentego Pola

Stróże [1] Maślana Góra [2] Szymbark [3] (pierwszy odcinek szlaku)
długość trasy – 12 km, drogi polne i leśne,
czas przejścia – 3:20 godziny,
podejścia – 391 m, zejścia – 369 m

Dojazd do Stróż autobusem lub koleją. Całodniowa wycieczka przez masyw Maślanej Góry rozpoczyna się widokami Pogórza Rożnowskiego i Ciężkowickiego oraz kotliny Grybowa otoczonej amfiteatralnie wzniesieniami Gór Grybowskich. Umiarkowane podejścia doprowadzają na wysoki grzbiet, którym biegnie granica pomiędzy Beskidem Niskim a Pogórzem Karpackim. Zbaczając nieco ze szlaku, zobaczyć można rejon osuwiska Szklarki i jeziorko Beskidzkie Morskie Oko. Na koniec wycieczki zostaje Szymbark nad Ropą z renesansowym kasztelem Gładyszów i innymi zabytkami. Z Szymbarku wrócić można do Grybowa autobusem.

Trasa szlaku ma początek przy stacji PKP w Stróżach i mijając kościół parafialny, kieruje się na północ chodnikiem wzdłuż drogi wojewódzkiej 981. Naprzeciwko Centrum Szkoleniowo-Rehabilitacyjnego im. Ojca Pio skręca w prawo, w drogę prowadzącą do Łużnej. Za tunelem kolejowym wspina się na zbocze doliny Białej i przy restauracji „Pałacyk pod Różą” skręca w prawo w asfaltową drogę lokalną.

To Berdechów, niewielki przysiółek, gdzie w nieistniejącym już folwarku ukrywał się podczas wojny profesor Hugo Steinhaus światowej sławy polski matematyk żydowskiego pochodzenia.

Droga w coraz rzadszej zabudowie biegnie w kierunku odległych jeszcze wzniesień płytką dolinką Wyskitnianki, niewielkiego potoku płynącego poniżej w kępach drzew.

W miarę wznoszenia się odsłania się po stronie południowej panorama Gór Grybowskich zamykających szerokim pierścieniem kotlinę wokół Grybowa. Od zachodu, spoza poprzecinanych polami uprawnymi wzniesień Pogórza Rożnowskiego, wyłaniają się zalesione wierzchołki Jodłowej Góry i Rosochatki. Charakterystyczny, ciemnozielony wał Jaworza widoczny jest bardziej ku południowi, za Grybowem. Wprost na południu, ponad wysokie płaskie wzniesienia, sterczy pokryty całkowicie lasem wierzchołek Chełmu. Od wschodu pasmo kończy szeroka i bliska już kulminacja Maślanej Góry.

Wśród pól na pierwszym planie rozsiana jest luźna zabudowa wsi Wyskitna. Droga zbliża się do potoku, na skrzyżowaniu przy budynku szkoły szlak skręca w lewo i po chwili dociera do następnego skrzyżowania dróg przy lesie. Tu kieruje się w prawo drogą gruntową, którą wchodzi zaraz w las. Stąd zaczyna się podejście, miejscami dość strome. Na odcinku 2 km pod szczyt Zielonej Góry (690 m n.p.m.) trzeba wznieść się ponad 200 metrów.

Mijając szczyt od północy, szlak schodzi na płytką przełęcz z prostopadłą drogą leśną. Grzbiet podcina tu od północy nisza źródliskowa potoku Szalówka, a od południa nisza Cisowego Potoku. Kolejne podejście prowadzi na północny wierzchołek kulminacji Maślanej Góry, a potem stromo na jej właściwy szczyt z wieżą telekomunikacyjną.

Cały masyw Maślanej Góry pokrywa gęsty las bukowo-jodłowy, więc choć wysoki maszt dostrzegalny jest z dalekich okolic, to na Maślanej Górze trudno liczyć na widoki.

Schodząc szlakiem z wierzchołka, po trzystu metrach, zobaczyć można rozdroże, z którego w prawo w dół schodzi znakowana niebiesko-białymi znakami trasa ścieżki przyrodniczej prowadzącej do leżącego blisko kilometr dalej Beskidzkiego Morskiego Oka, niewielkiego śródleśnego jeziorka.

Osuwisko Szklarki
(Osuwisko Sawickiego)

Jest to osobliwość przyrodnicza. Jeziorko powstało na skutek obrywu i zsunięcia ze zboczy Maślanej Góry mas skalnych – głównie piaskowców i  łupków, które zatamowały wody potoku Szklarka. Osuwisko utworzyło się w 1784 roku – wzmiankę o nim zamieścił Ewaryst Kuropatnicki w swoim dziele „Geografia albo dokładne opisanie królestw Galicyi i Lodomeryi ”, wydanym w Przemyślu, w  roku 1786.

„Szymbark. Wieś domu Siedleckich; murowanym, staroświeckim mieszkalnym zamkiem ozdobny; sławny uwięzioną górą z lasem, który pokruszony został w roku 1784”.

W roku 1913 nastąpił kolejny niszczący ruch mas skalnych. Samo jeziorko nie jest tak imponujące, jak całość potężnego osuwiska, które jednak skrywa dość szczelnie las.

Jego długość, począwszy od stromych krawędzi obrywu pod granią Maślanej Góry na wysokości 725 m n.p.m. do krańców jęzora kilkaset metrów niżej, liczy 2 840 metrów (1) przy średniej szerokości ponad 500 metrów. Ocenia się, że powierzchnia poślizgu mas skalnych leży średnio 20 metrów poniżej powierzchni gruntu – co daje pojęcie o objętości i ciężarze zsuniętego materiału.

Pierwszym badaczem osuwiska Szklarki był Ludomir Sawicki. W roku 1917 wydał jego szczegółową monografię, która stała się podstawowym materiałem referencyjnym, najczęściej cytowaną pracą przy dalszych badaniach osuwisk w Karpatach. Dlatego wśród geologów rozpowszechniona jest też nazwa „osuwisko Sawickiego”. Prowadzone dawniej obserwacje terenowe, potwierdzone wpisami w księgach parafialnych Szymbarku, dowodzą istnienia lokalnych ruchów masowych na obszarze osuwiska, zdarzających się po okresach intensywnych opadów. Również prowadzone współcześnie dokładne analizy dendrologiczne potwierdzają jego niestabilność.

Ścieżka przyrodnicza, znakowana biało-niebieskimi prostokątami, prowadzi od rozdroża na szlaku zielonym w grani Maślanej Góry w dół lewym brzegiem rynny osuwiskowej, obok jeziorka odbijającego w spokojnej toni otaczający las, dalej przez pofałdowany teren dolnej części jęzora osuwiskowego do wyjścia z lasu i polami schodzi do przysiółka Łęgi w dolinie Ropy, 2,5 km na zachód od Szymbarku.

Natomiast szlak zielony z rozdroża na osuwisku prowadzi na wschód w kierunku niższej kulminacji masywu – Jeleniej Góry. Po minięciu jej kopulastego wierzchołka biegnie granicą rezerwatu „Jelenia Góra”. Położony na terenie niszy innego starego osuwiska rezerwat chroni przede wszystkim naturalne stanowiska rzadkiej paproci z gatunku języcznik zwyczajny, a także buczynę karpacką z udziałem jodły.

Mijając granicę rezerwatu, szlak schodzi na skraj długiej polany Pod Kamionką, gdzie stopniowo odkrywa się w wąskim oknie między lasami perspektywa doliny Ropy w Szymbarku. Grzbiet masywu Maślanej Góry staje się coraz węższy i niższy, i szlak dociera na jego południowy skraj, gdzie leży na wysokim tarasie doliny Ropy – Miastko, centralna część Szymbarku z nowym kościołem pw. Matki Bożej Szkaplerznej. Szymbark to dawny gródek rodu rycerskiego Gładyszów, właścicieli wielu okolicznych ziem, tak zwanego „Dominium Ropae”. Pamiątką po nich jest położony malowniczo na skarpie nad rzeką murowany kasztel obronny, którego sylwetka stała się ikoną tego typu architektury w  Polsce.

Warto tu również zobaczyć skansen budownictwa ludowego, zabytkowy dworek drewniany i późnobarokowy kościół drewniany pw. św. Wojciecha stojący w sąsiedztwie nowego kościoła.

Dalsza trasa szlaku prowadzi wzdłuż drogi krajowej nr 28 w kierunku Gorlic i mostem przekracza rzekę Białą. Zaraz za mostem szlak skręca w prawo w  dróżkę biegnącą przez przysiółek Na Górach. Kluczy nieco wśród pól i łączy się z drogą asfaltową. Dalej łączy się z następną drogą asfaltową wznoszącą się doliną potoku Bielanka i wzdłuż niej dociera przez las do leśniczówki Bielanka, gdzie znajduje się rozdroże szlaków turystycznych.

Szlak zielony krzyżuje się tu ze szlakiem żółtym biegnącym z Gorlic przez Florynkę do Nowego Sącza. Można wykorzystać jego odcinek Bielanka – Wawrzka, aby dojść pod górę Chełm i zejść z niej szlakiem niebieskim do Grybowa – trasa o długości 20 km, czasie przejścia 6:25 godzin, podejścia 854 metrów.

Można również kontynuować wędrówkę szlakiem zielonym w kierunku schroniska na Magurze Małastowskiej – trasa o długości 12 km, czasie przejścia 4 godziny, podejścia 514 metrów. Kolejny odcinek szlakiem zielonym prowadzi górami do Wysowej – trasa o długości 17 km, czasie przejścia, 5:15 godzin podejścia 618 metrów. Ostatni odcinek szlaku to trasa z Wysowej do Krynicy – trasa o długości 16 km, czasie przejścia 5 godzin i 30 minut, podejścia, 730 metrów.

Aby zakończyć wędrówkę szlakiem zielonym, należy powrócić do Szymbarku, skąd do Grybowa dostać się można autobusem. W takim przypadku warto jeszcze przespacerować się około jednego kilometra od leśniczówki na południe, by odwiedzić dawną łemkowską wieś Bielankę o bogatej historii i zobaczyć tamtejszą cerkiew greckokatolicką pw. Opieki Bogurodzicy oraz Muzeum Rzemiosła Łemkowskiego im. Stefana Czerhoniaka.