Szlak Architektury Drewnianej - pogórze

Grybów [1] Krużlowa [2] Stróże [3] Polna [4] – Grybów

długość trasy – 28,5 km, głównie drogi lokalne o dobrej nawierzchni,
czas przejazdu samochodem – 40 minut,
czas przejazdu rowerem – 2 godziny, różnica wzniesień – 230 metrów

Aby odwiedzić piękny dworek modrzewiowy, będący dawniej plebanią a obecnie siedzibą Muzeum Parafialnego w Grybowie, zaparkować można wygodnie pod kościołem św. Katarzyny. W dalszą drogę należy ruszyć do góry przez rynek i w prawo. Efektowny krajobrazowo jest szczególnie pierwszy odcinek wycieczki – kiedy w nowej perspektywie ukazują się bliskie wzniesienia Gór Grybowskich. Całą trasę można pokonać również rowerem, ale powrót odbywa się ruchliwą drogą nr 981.

Budynek starej plebanii w Grybowie położony jest nad Białą, zaledwie kilka minut w dół od rynku i kościoła świętej Katarzyny. Jak wskazuje data na belce stropowej, zbudowano go w roku 1699. Plebania o charakterze niewielkiego dworku jest parterowa, zbudowana z drewna modrzewia w zrębowej konstrukcji ścian, ma dobudowany ganek z murowanymi kolumnami.

Zachodnia część plebanii mieści zbiory grybowskiego Muzeum Parafialnego, z eksponatami sztuki sakralnej i elementami wyposażenia wnętrz z nieistniejących kościołów grybowskich: rozebranego starego kościoła św. Katarzyny oraz spalonego w 1945 roku kościółka św. Bernarda, który stał obok plebanii. Są tu również przedmioty liturgiczne pochodzące z okolicznych cerkwi oraz synagog, świadczące o bogactwie kulturowym w historii tego obszaru.

Droga z Grybowa do Krużlowej prowadzi przez Siołkową. Wyjazd z rynku ulicą Jakubowskiego do góry. Droga szybko pnie się na wzniesienie, z którego na prawo otwiera się panorama Pogórza Rożnowskiego – a potem zagłębia w gęstwinę krętych dolinek, w której środku leży Krużlowa Niżna.

Krużlowa Wyżna i Krużlowa Niżna – W głęboko wciętej dolinie potoku Krużlowianka, leżą wśród łagodnych wzniesień Pogórza Rożnowsko-Ciężkowickiego wsie o prastarym rycerskim rodowodzie. Tutejsza parafia powstała na początku XIV wieku, w końcu zaś tego wieku Krużlowa stała się siedzibą rodu Pieniążków. Z fundacji Jana Pieniążka wybudowany został w 1520 roku kościół drewniany.

Z dna kotliny strzela do góry smukła wieża nowego kościoła, pokazując siłę tutejszej parafii. Stary wiekowy kościółek pw. Narodzenia NMP stoi po drugiej stronie strumienia, otoczony kamiennym murem i rozłożystymi lipami. Zbudowany w 1520 roku z fundacji właściciela wsi Jana Pieniążka, gotycki z barokowymi przekształceniami, konstrukcji zrębowej, ma stromy dach z barokową wieżyczką na sygnaturkę i z latarnią.

Przez otwarty stale przedsionek można zajrzeć do wnętrza, gdzie w dziewiętnastym wieku odkryty został dla świata sztuki prawdziwy skarb – Madonna z Krużlowej. Ta średniowieczna rzeźba przedstawia Matkę Boską z Dzieciątkiem w typie Pięknej Madonny. Nieznany jest jej autor ani miejsce pierwotnego przeznaczenia, ale jako czas powstania podaje się najczęściej rok 1410. Madonna z Krużlowej należy do najcenniejszych przykładów rzeźby gotyckiej w Polsce.

Do tego małego wiejskiego kościółka trafić mogła za sprawą któregoś z możnych właścicieli wsi z rodu Pieniążków, herbu Odrowąż. Na początku XX wieku rzeźba przejęta przez Muzeum Narodowe w Krakowie, zaginiona i odnaleziona po ostatniej wojnie, eksponowana na wielu wystawach w  kraju i w Europie, obecnie pozostaje w Galerii Sztuki Dawnej Polski w Pałacu Ciołka w Krakowie.

Może to dzięki ukryciu w kotlinie, może dzięki możnym protektorom, kościół w Krużlowej posiadł i zachował tak wiele cennych przedmiotów ze średniowiecza i baroku:

– Chrzcielnicę kamienną gotycką z 1486 roku o dekoracji maswerkowej z kartuszami, na których herby: Poraj, Odrowąż i Jastrzębiec.

– Kropielnicę kamienną, gotycką z XV/XVI wieku z kartuszem, z herbem Odrowąż.
– Ambonę późnobarokową z XVIII wieku.

Do kolejnego miejsca na szlaku należy skierować się doliną potoku Krużlówka z powrotem na wschód, przez Chodorową i przez most na rzece Białej do Wilczysk, gdzie droga lokalna łączy się z drogą nr 981 Tarnów – Grybów. W Wilczyskach można odwiedzić kolejny zabytkowy drewniany kościółek. Znajdujący się na Szlaku Architektury Drewnianej.

Z Wilczysk trasa prowadzi z powrotem na południe drogą nr 981, szeroką w tym miejscu doliną Białej z widokiem dalekich Gór Grybowskich.

Stróże – Przed wiekami gródek strzegący powstających w dolinie Białej posiadłości klasztornych i rycerskich. W  późniejszych wiekach własność Jeżowskich i Szalowskich. O kolejowej tradycji przypominają ogromne jak na tę wiejską okolicę, budynki stacyjne wybudowane w końcu XIX wieku. Tu krzyżują się szlaki kolejowe: od linii Tarnów – (Krynica) – Leluchów, odchodzi na wschód linia w kierunku Zagórza przez Jasło i Krosno. Tradycyjnie kolejarska miejscowość zaczyna zdobywać nową specjalność – to rehabilitacja osób niepełnosprawnych. A także szkolenia i turystyka grupowa.

Na skraju miejscowości Stróże łatwo zauważyć drewnianą tablicę informacyjną zwieńczoną charakterystyczną strzechą – to znak rozpoznawczy tutejszej dużej atrakcji – gospodarstwa pasiecznego ”Sądecki Bartnik”, do którego prowadzi w lewo wąska droga asfaltowa.

Sądecki Bartnik

Na wysokim i szerokim tarasie Białej, częściowo na terenie dawnego majątku państwa Zarembów, rozpościera się miodowe gospodarstwo, unikalny w skali kraju kompleks promujący w bardzo pomysłowy i szlachetny sposób staropolską tradycyjną kulturę miodu.

Oprócz części handlowo-dystrybucyjnej znajdują się tutaj: skansen pszczelarstwa z imponującą kolekcją barci i uli, pokazujących w skrócie historię pszczelarstwa, przeniesione z innych miejsc zabytkowe budynki drewniane – przykłady dawnego budownictwa wiejskiego okolic, galeria rzeźby w drewnie – wspaniały efekt organizowanych tu ogólnopolskich plenerów, zachowany fragment parku podworskiego wraz z dworem, stylowa restauracja oraz domki drewniane z pokojami gościnnymi.

W Muzeum Pszczelarstwa Polskiego obejrzeć można również żywe pszczoły w przeszklonych ulach. Miodowa Szkoła to sale wykładowe i warsztatowe, w których organizuje się zajęcia pszczelarskie, wykłady, degustacje i prelekcje.

Najmłodsi znajdą tutaj również takie atrakcje jak zagroda i wybieg z osiołkami, kucykami, strusiami, pawiem i kaczkami. Jest też możliwość przejażdżki zaprzęgiem konnym i zręcznościowy tor przeszkód.

Restauracja „Bartna Chata” ugości kuchnią polską i  specjałami wpisanymi na listę Dziedzictwa Kulinarnego Małopolski.

Ze Stróż drogą na Łużną i Gorlice dojechać można do bliskiej Polnej, gdzie znajduje się kolejny zabytkowy drewniany kościół.

Polna – Wieś leżąca w łagodnym obniżeniu, ciągnącym się od Stróż w kierunku Łużnej na północ od zalesionego masywu Maślanej Góry. Tym obniżeniem biegnie tor linii kolejowej ze Stróż na wschód, w kierunku Gorlic. Tędy również przemieszczały się na linię frontu w maju 1915 roku rozładowywane w Stróżach oddziały armii Austro-Węgier.

Nadal służący wiernym kościół parafialny pw. św. Andrzeja Apostoła pochodzi z XVI wieku. Przebudowany został w XIX wieku. W latach sześćdziesiątych XX wieku w prezbiterium kościoła odkryto polichromowaną dekorację pochodzącą z XVI wieku. Ukazuje ona cykl 29 scen poświęconych życiu i  męce Jezusa.

Jest to kościół jednonawowy o konstrukcji zrębowej, szalowany i pokryty blachą. Nawę i prezbiterium nakrywa stromy dach, który ponad starszą częścią kościoła wsparty jest na więźbie storczykowej typu gotyckiego. W dachu sygnaturka z latarnią zwieńczona stożkowym daszkiem.

W ołtarzu głównym z XVIII wieku obrazy: Matki Boskiej z Dzieciątkiem z XVI wieku i św. Andrzeja z XVIII wieku. W zwieńczeniu lewego ołtarza obraz św. Małgorzaty z połowy XVIII wieku. Ambona pochodzi z XVIII wieku, a chrzcielnica i kropielnica z XVI wieku.

Godny odwiedzenia jest rezerwat przyrodniczy – dawny park dworski, leżący na wzniesieniu przy drodze łączącej Polną z Wyskitną, w którym rosną 300-letnie lipy i dęby.