Przez pogórze

Grybów, Bobowa [1] Bruśnik – wieża [2] Kąśna Dolna [3] Ciężkowice [4] Staszkówka [5] Łużna-Pustki [6] Szalowa [7]
wycieczka samochodowa, długość trasy – 55 km, czas przejazdu – 1 godzina,
drogi krajowe, wojewódzkie i drogi lokalne o dobrej nawierzchni

Całodniowa wycieczka samochodowa przez malownicze Pogórze Ciężkowicko-Rożnowskie. Jej trasa prowadzi z Grybowa najpierw doliną Białej na północ do sławnej z koronek Bobowej, następnie wzgórzami w kierunku Kąśnej Dolnej, gdzie osiadł na kilka lat Jan Ignacy Paderewski. Po odwiedzeniu Skamieniałego Miasta i Ciężkowic trasa zawraca na południe przez Staszkówkę i Łużną, tereny ciężkich walk podczas Bitwy Gorlickiej 1915 roku. Na koniec zostaje niezwykły kościółek barokowy w Polnej.

2. W Bobowej można zatrzymać się przy niewielkim rynku, wszystko, co warto zobaczyć znajduje się blisko. To dawna kolegiata z obrazem Jacka Malczewskiego, kamienny gotycki kościółek pw. świętej Zofii, pięknie odnowiona drewniana synagoga i wystawa koronek, z których zasłynęła Bobowa. Na koniec spaceru koniecznie trzeba zajrzeć do lodziarni przy rynku na lody „tradycyjne”, gdzie z zaskoczeniem odkryje się minimuzeum etnograficzne.

Jadąc z Bobowej dalej drogą nr 981 należy skręcić w lewo przez most na Białej na Bruśnik i skierować się długim podjazdem na szczyt wierzchowiny. W Bruśniku, mijając kościół, skręcić w prawo i wąską asfaltową dróżką dojechać do widocznej z daleka wieży widokowej na wzgórzu Styrki.

3. Dzięki dokładnym objaśnieniom na fotograficznych panoramach widziana z wieży okolica staje się czytelną mapą plastyczną pogórza i pasm górskich na południu. Najpełniej odsłaniają się Góry Grybowskie: masyw Maślanej, kopulasty Chełm, długi grzbiet Jaworza i stercząca nad wzgórzem Rosochatka – wszystkie pokryte lasami. Na bardzo odległym planie z horyzontem zlewają się szczyty Beskidu Niskiego, Sądeckiego i słabo widoczne białawe zęby wschodniej krawędzi Tatr.

4. Ta sama wąska dróżka prowadzi dalej na północ grzbietem wierzchowiny i doprowadza do Kąśnej Dolnej koło Ciężkowic. Tu znajduje się park i murowany dwór, należący kiedyś do Ignacego Jana Paderewskiego. Wybitny pianista – wirtuoz, kompozytor, polityk, mąż stanu i wielki patriota, który podczas swej długiej kariery wirtuozowskiej koncertował w wielu krajach Europy, obu Ameryk, w Afryce i Australii, a w wieku 31 lat podbił Amerykę i uznany został za geniusza muzycznego – tu właśnie w Kąśnej Dolnej szukał swojego miejsca na ziemi.

5. Z Kąśnej blisko do Ciężkowic, leżących na drugim brzegu Białej – oraz słynnego Skamieniałego Miasta, gdzie należy zatrzymać się najpierw.

Skamieniałe Miasto to jedna z większych atrakcji Pogórzy Karpackich. Wielość i bogactwo form skalnych – przypominających, a to budowle, a to bajkowe postacie – zgrupowanych w rodzaju naturalnego leśnego labiryntu, zaciekawi i młodszych, i starszych turystów. Na jego zwiedzanie warto przeznaczyć ponad dwie godziny.

Kolejnym miejscem na trasie wycieczki jest rynek w Ciężkowicach, które dobrze zachowały klimat galicyjskiego miasteczka kupieckiego. To również okazja do zobaczenia ekspozycji tutejszego muzeum przyrodniczego.

Ta przestrzeń wygląda prawie tak samo, jak wyglądała sto i dwieście lat temu – niskie domy z charakterystycznymi dachami naczółkowymi i mansardami, głębokie podcienia wsparte na wiekowych pięknie obrobionych drewnianych słupach i zgrabny ratusz z drewnianą wieżyczką miejskiego zegara. Otaczające rynek drewniane i w części murowane domy podcieniowe powstały na przełomie wieków XVIII i XIX. Ich zwrócone do rynku ściany szczytowe osłonięte są głębokimi podcieniami wspartymi na drewnianych słupach.

6. Z Ciężkowickiego rynku ruszyć należy drogą na południe ulicą Tysiąclecia w kierunku Staszkówki. Przed tą wsią, po lewej stronie chowa się wśród drzew Cmentarz Wojenny nr 117, miejsce pochówku 286 żołnierzy rosyjskich poległych 2 maja 1915 roku na samym początku ofensywy wojsk państw centralnych. Zaprojektowany został przez Jana Szczepkowskiego, porucznika pospolitego ruszenia, rzeźbiarza, pełniącego w Oddziale Grobów Wojennych rolę architekta, kierującego budową cmentarzy w rejonie Łużnej.

Kolejny cmentarz nr 119 projektowany również przez Szczepkowskiego znajduje się na południowym skraju wsi, przy wyjeździe w stronę Łużnej. Wyremontowany został gruntownie z zachowaniem pierwotnego wyglądu. Posiada dwa pomniki – kamienną kapliczkę oraz wysoki dwuramienny drewniany krzyż. Na cmentarz wchodzi się przez monumentalną bramę. Spoczywa tu 509 Rosjan, w większości bezimiennych.

Dla bohaterów bitwy wybrano najbardziej eksponowane w okolicy miejsce, górujące nad całą okolicą wzniesienie na zachód od Staszkówki. Cmentarz nr 118 zaprojektował Anton Müller, niemiecki budowniczy, stąd pewnie dążenie do dominacji nad krajobrazem. Pochowano na nim 439 Niemców, 281 Austriaków i 43 Rosjan. Miała tutaj stanąć olbrzymich rozmiarów spiżowa postać żołnierza na koniu.

Cztery olbrzymie kamienne bloki nieukończonego pomnika sprawiają patetyczne wrażenie i widoczne są z odległości kilku kilometrów. Miejsce godne odwiedzenia, tym bardziej że roztacza się z niego panoramiczny widok malowniczej okolicy z zarysem gór na południu.

7. Największy z cmentarzy wojennych leży u podnóży wzgórza Pustki w Łużnej, dokąd prowadzi dalsza droga. Miejsce to opisane zostało już na stronie 47.

8. Ostatnim punktem tej wycieczki jest odwiedzenie Szalowej z wybitnym zabytkiem drewnianej architektury barokowej – XVIII-wiecznym kościołem. Choć konstrukcja kościoła jest drewniana, jego bazylikowe wnętrze ma wygląd bogato wyposażonej i zdobionej barokowej świątyni murowanej.

Przez opisane wcześniej: Polną i Stróże powrót do Grybowa.